سال 2001 بود که تیم توسعه‌دهندگان نرم ‌افزار در شرکت فوجی‌تسو با مشکلی بزرگ روبه‌رو شدند. پروژه‌ای در دست داشتند که به ‌شدت پیچیده بود و نیازهای مشتری دائم تغییر می‌کرد. روش‌های سنتی مدیریت پروژه، نمی‌توانستند پاسخگوی این تغییرات سریع باشند و تیم مرتباً از برنامه زمان‌بندی عقب می‌افتاد.

اینجا بود که مدیر تیم تصمیم گرفت اسکرام را امتحان کند. آن‌ها تیم را به گروه‌های کوچک تقسیم کردند، کارها را به بازه‌های زمانی کوتاه‌ مدت (اسپرینت‌ها) خرد کردند و جلسات روزانه برای بررسی پیشرفت و شناسایی موانع برگزار کردند. نتیجه چه شد؟ نه ‌تنها پروژه به ‌موقع تحویل داده شد، بلکه کیفیت نهایی فراتر از انتظارات مشتری بود. اعضای تیم هم انگیزه بیشتری پیدا کردند، چون حس می‌کردند در هر مرحله از مسیر به ‌طور فعال در حل مشکلات نقش دارند.

اسکرام در دنیای واقعی چنین تاثیری دارد: انعطاف‌پذیری بیشتر، شفافیت در فرآیندها و افزایش بهره‌وری تیم‌های فنی. در این مقاله، دقیقاً بررسی می‌کنیم که اسکرام چیست، چگونه کار می‌کند و چطور می‌توانید آن را برای موفقیت تیم‌های خود پیاده‌سازی کنید. همراه ما باشید...

اسکرام چیست؟

برای شروع می‌توانید به اسکرام (Scrum) این‌گونه نگاه کنید: روشی برای انجام کار توسط تیم در قالب بازه‌های زمانی کوتاه که با آزمون و خطا، فیدبک‌های فراوان و یادگیری همزمان با اجرا همراه است.

جف ساترلند و کن شوابر، بنیان‌گذاران اسکرام آن را در کتاب راهنمای اسکرام به این شکل تعریف می‌کنند:

«اسکرام چارچوبی (framework) است که به افراد، تیم‌ها و سازمان‌ها کمک می‌کند تا از طریق راه‌ حل‌های تطبیقی برای مسائل پیچیده، ارزش بیافرینند.»

اسکرام درواقع یکی از چارچوب‌های پرطرفدار متدولوژی اجایل Agile است که این روزها در بسیاری از پروژه‌ها اجرا می‌شود و حتی جایگاه‌های شغلی ویژه خود را دارد. این چارچوب به‌ جای اینکه دستورالعملی دقیق و مفصل به افراد تیم ارائه کند، آن‌ها را صرفاً با تکیه بر خلاقیت و هوش جمعی تیم راهنمایی می‌کند.

تکنیک‌ها، فرایندها و متدهای مختلفی که در راستای مدیریت وظایف سازمان به ‌صورت سنتی یا از طریق نرم ‌افزار اتوماسیون اداری انجام می‌شوند، همگی را می‌توانید به ‌راحتی در چارچوب اسکرام به ‌کار بگیرید.

یکی از مهم‌ترین تعریف‌ها در اسکرام اسپرینت (Sprint) است. اسپرینت ضرب‌آهنگ اسکرام است و در واقع دوره‌ای است که چرخه کارهای اسکرام در آن انجام شده و دوباره تکرار می‌شود. در ادامه پس از آشنایی با ویژگی‌های این چارچوب خواهید دید که اسکرام ساده‌تر از چیزی است که در نگاه اول به ‌نظر می‌آید.

معرفی تیم اسکرام

مهم‌ترین واحد در اسکرام گروه کوچکی از افراد است که تیم اسکرام را تشکیل می‌دهند. این تیم شامل یک مالک محصول، یک اسکرام مستر و تعدادی توسعه‌دهنده است. تیم اسکرام به صورت منسجم در هر زمان فقط و فقط بر یک مساله تمرکز می‌‌کند و آن هم هدف محصول است. این گروه در واقع یک تیم خودسازمانده است به این معنا که مدیریت وظایف افراد به عهده خود افراد تیم است. انتخاب روش‌ها و مدیریت کارها به ‌صورت منعطف، با استفاده از خلاقیت خود تیم انجام می‌شود. بخش‌های مختلف تیم اسکرام این‌ها هستند:

توسعه‌دهندگان Developers

منظور از توسعه‌دهندگان افرادی در تیم اسکرام هستند که به هر شکلی در توسعه و پشتیبانی محصول نقشی ایفا می‌کنند. تخصص این افراد با توجه به زمینه کاری شرکت شما ممکن است با تیم‌های دیگر تفاوت داشته باشد. توسعه‌دهندگان به صورت مشترک وظیفه برنامه‌ریزی اسپرینت و تطبیق برنامه‌ها با توجه به هدف محصول را برعهده دارند.

مالک محصول Product Owner

آنچه مالک محصول انجام می‌دهد بیشتر مربوط به بخش کسب‌وکار ماجرا می‌شود و شامل ارتباط و همکاری با ذی‌نفعان پروژه و افراد تیم است. مالک پروژه درواقع نماینده ذی‌نفعان شرکت، صدای مشتری یا خواسته‌های هیات مدیره است و در برابر خروجی کسب‌وکار مسئول است. مالک محصول با مدیریت بک‌لاگ محصول تلاش می‌کند تا ارزش محصول خروجی تیم اسکرام را به مقدار ایده‌آل برساند. توجه داشته باشید که مالک محصول هیچ چیزی را دیکته نمی‌کند بلکه به دنبال رسیدن به اتفاق نظر در بین اعضای تیم است.

اسکرام مستر Scrum Master

کار اسکرام مستر در تیم، برخلاف آنچه که از مدیران پروژه و سرگروه در تیم‌ها انتظار می‌رود، تسهیلگری امور اسکرام است. همانطور که می‌دانید، مدیر پروژه در نوع سنتی‌اش با مدیریت افراد کارها را پیش می‌برد در حالی که اسکرام مستر مانند یک مربی وارد عمل می‌شود، برنامه‌ریزی می‌کند، آموزش می‌دهد و به کارها نظارت می‌کند. اسکرام مستر افراد تیم و دیگر اعضای شرکت را با اسکرام و اصول آن آشنا می‌کند. با بررسی روند کار اسکرام در ادامه می‌بینیم که حضور اسکرام مستر چه‌قدر برای تیم اسکرام، مالک محصول و سازمان مفید است.

روند کار رویدادهای اسکرام

تمام رویدادهای اسکرام در دل اسپرینت جای می‌گیرند. این رویدادها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که شفافیت لازم برای بررسی و سازگار کردن امور را داشته باشند. وظیفه مراحل مختلف اسکرام نظم‌ و ترتیب دادن به کارها و از بین بردن نیاز به جلسات مختلف خارج از چارچوب اسکرام است.
تمام رویدادهای اسکرام در دل اسپرینت جای می‌گیرند. این رویدادها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که شفافیت لازم برای بررسی و سازگار کردن امور را داشته باشند. وظیفه مراحل مختلف اسکرام نظم‌ و ترتیب دادن به کارها و از بین بردن نیاز به جلسات مختلف خارج از چارچوب اسکرام است.

اسپرینت Sprint

اسپرینت‌ها درواقع ضرب ‌آهنگ اسکرام هستند. هر اسپرینت بازه زمانی مشخصی (معمولاً بین دو هفته تا یک ماه) به طول می‌انجامد و اسپرینت بعدی بلافاصله بعد از اسپرینت پیشین آغاز می‌شود. تمام کارهایی که برای رسیدن به هدف محصول لازم است، مثل برنامه‌ریزی اسپرینت، مدیریت وظایف، اسکرام‌های روزانه، بازبینی اسپرینت، مرور اسپرینت و... در داخل اسپرینت انجام می‌شود. اسپرینت‌ها تضمین می‌کنند که بازبینی و تطابق پیشروی به سمت هدف محصول در بازه‌های زمانی کمتر از یک ماه رخ می‌دهد. می‌توانید برای درک بهتر موضوع، به هر اسپرینت به عنوان یک پروژه کوچک نگاه کنید.

برنامه‌ریزی اسپرینت Sprint Planning

تمام اعضای تیم اسکرام جهت مشخص کردن کاری که برای اسپرینت باید انجام شود در این مرحله دست‌ به ‌دست هم می‌دهند. برنامه‌ریزی اسپرینت شامل سه موضوع مختلف می‌شود که عبارت‌اند از:

این اسپرینت چه ارزشی دارد؟

مالک محصول توضیح می‌دهد که این اسپرینت چگونه می‌تواند ارزش و کارایی محصول را افزایش دهد. سپس تمام اعضای تیم اسکرام تلاش می‌کنند تا با تعریف هدف اسپرینت، ارزش اسپرینت را توصیف کنند.
در این اسپرینت چه کاری می‌توان انجام داد؟

توسعه‌دهندگان پس از گفتگو با مالک محصول گزینه‌هایی را از بک‌لاگ محصول برای اسپرینت انتخاب می‌کنند. پیش‌بینی اینکه چه‌ مقدار از کار را می‌توان در یک اسپرینت انجام داد به تجربه توسعه‌دهندگان در چارچوب اسکرام و شناختی که از ظرفیت‌های خود دارند بستگی دارد.
کار انتخاب شده چگونه انجام می‌شود؟

توسعه‌دهندگان گزینه‌های انتخاب شده را با تقسیم به بخش‌های کوچک‌تر برای برنامه‌ریزی آماده می‌کنند. چگونگی انجام این کار به خود توسعه‌دهندگان بستگی دارد.

اسکرام روزانه Daily Scrum

در هر روز از اسپرینت یک اسکرام روزانه به مدت 15 دقیقه یا کمتر انجام می‌شود. این مرحله همان چیزی است که معمولاً آن را به شکل استندآپ‌های روزانه (Daily Stand-ups) در شرکت‌ها انجام می‌دهند. هدف از اسکرام روزانه گفتن از پیشرفتی است که نسبت به هدف اسپرینت شکل گرفته و همچنین اشاره به مشکلاتی است که در مسیر وجود دارند. پس از برگزاری اسکرام روزانه افراد می‌توانند برای بررسی جزئیات کار جلسات دیگری نیز به شکل جداگانه داشته باشند. مسئولیت برگزاری اسکرام روزانه به مفیدترین شکل ممکن برعهده اسکرام مستر است.

بازبینی اسپرینت Sprint Review

هدف از بازبینی اسپرینت بازرسی خروجی اسپرینت و مشخص ‌کردن تطابق‌های آینده است. در این رویداد اعضای تیم اسکرام و ذی‌نفعان نگاه می‌کنند که چه کارهایی در اسپرینت صورت گرفته و چه تغییراتی انجام شده. سپس افراد بر اساس همین اطلاعات تصمیم می‌گیرند که در قدم‌های بعدی چه کاری انجام دهند. در این مرحله حتی ممکن است که بک‌لاگ محصول با توجه به تصمیمات جدید تغییراتی داشته باشد.

مرور اسپرینت Sprint Retrospective

این مرحله را به شکل برنامه‌ریزی برای افزایش کیفیت و بازدهی انجام می‌دهند. تیم اسکرام اسپرینت گذشته را بررسی می‌کند تا ببیند چه حدس ‌و گمان‌هایی آن‌ها را به اشتباه انداخته، چه کارهایی درست پیش رفته و چه مشکلاتی در مسیر تیم سبز شده است. اعضای تیم مفیدترین تغییرات جهت افزایش کیفیت و بازدهی را پس از انجام این بررسی‌ها مشخص می‌کنند و در صورت نیاز در بک‌لاگ اسپرینت بعدی یادداشت می‌کنند. مرور اسپرینت حسن ختام هر اسپرینت است.

آشنایی با سازه‌های اسکرام

سازه‌های اسکرام به شفافیت تیم کمک می‌کنند و باعث می‌شوند همه بدانند در چه مرحله‌ای از کار قرار دارند. هر سازه یک تعهد مشخص دارد: هدف محصول با بک‌لاگ محصول گره خورده و هدف اسپرینت به بک‌لاگ اسپرینت متصل است. این تعریف تضمین می‌کند که تیم گام ‌به‌ گام پیشرفت کند. در ادامه تعریف این مفاهیم را با هم مرور می‌کنیم:

بک‌لاگ محصول Product Backlog

فهرستی منظم و مرتب از چیزهایی که برای بهبود محصول لازم است را بک‌لاگ محصول می‌نامند. گزینه‌هایی از این لیست که در یک اسپرینت قابل انجام هستند، کاندیدای انتخاب در برنامه‌ریزی اسپرینت هستند. گزینه‌های بک‌لاگ محصول به مرور زمان با اضافه‌ کردن جزئیات به گزینه‌های کوچک‌تر تقسیم می‌شوند تا در اسپرینت‌ها قابل انجام باشند. هدف محصول به عنوان تعهد بک‌لاگ، وضعیت آینده محصول را برای برنامه‌ریزی درست تیم اسکرام نشان می‌دهد.

بک‌لاگ اسپرینت Sprint Backlog

بک‌لاگ اسپرینت برنامه‌ای است که توسعه‌دهندگان برای کارهای خودشان طرح‌ریزی می‌کنند. درواقع بک‌لاگ اسپرینت تصویری شفاف و واضح از کاری است که توسعه‌دهندگان باید در یک اسپرینت انجام دهند تا بتوانند به هدف اسپرینت برسند. به‌روزرسانی بک‌لاگ اسپرینت بارها در طول اسپرینت انجام می‌شود و باید به قدری جزئیات داشته باشد که بتوان پیشرفت کار را در اسکرام‌های روزانه مشاهده کرد.

افزایش پله‌ای Increment

مقدار ثابتی که نزدیک ‌شدن به هدف محصول را مشخص می‌کند افزایش پله‌ای یا Increment نام دارد. یک کار تنها زمانی بخشی از افزایش پله‌ای به ‌حساب می‌آید که به تعریف انجام ‌شده (Definition of Done) رسیده باشد. زمانی که یکی از گزینه‌های بک‌لاگ محصول به تعریف انجام ‌شده می‌رسد، یک افزایش پله‌ای به‌وجود می‌آید که قابل ارائه در بازبینی اسپرینت خواهد بود. توجه کنید که تعریف انجام‌ شده، یا توسط سازمان با استانداردهایی ثابت از پیش مشخص شده و یا اینکه تیم اسکرام باید تعریفی برای آن متناسب با محصول ارائه دهد.

پایه‌های اسکرام چیست؟

اسکرام بر پایه تجربه‌گرایی و تفکر ناب بنا شده است. تجربه‌گرایی می‌گوید که دانش از طریق آزمون و تصمیم‌گیری بر اساس مشاهده‌ها به دست می‌آید. تفکر ناب نیز تضمین می‌کند که تمرکز بر مسائل اصلی می‌ماند و هدر رفت کاهش پیدا می‌کند. مراحل اسکرام تنها در صورتی به درستی کار می‌کنند که به این سه اصل پایبند باشند:

شفافیت Transparency

تمام فرایندها و کارها باید برای آن‌هایی که کارها را انجام می‌دهند و آن‌هایی که دریافت‌شان می‌کنند واضح باشند. از آن‌جایی که تصمیم‌ها با توجه به سازه‌های اسکرام گرفته می‌شوند، عدم شفافیت می‌تواند ارزش‌ها را زیر سوال برده و ریسک را بالا ببرد.

بازبینی Inspection

سازه‌های اسکرام و مسیری که برای رسیدن به اهداف طی می‌شود باید بارها مورد بازبینی قرار بگیرند. رویدادهای اسکرام به این منظور طراحی شده‌اند که تغییرات را از طریق بازبینی و انطباق برای شما آسان‌تر کنند.

انطباق Adaptation

اگر بخشی از فرایندها از مسیر خارج شوند و یا محصولی خروجی قابل قبول نباشد، فرایندها یا محصول باید سازگار شود. تیم اسکرام هنگامی که از طریق بازبینی چیز جدیدی می‌آموزد باید آماده تطبیق‌دادن و سازگاری باشد.

جدول زمانبندی رویدادهای اسکرام

همانطور که پیشتر گفتیم، هر اسکرام باید نهایتا یک ماه به طول بی‌انجامد. با این حال مدت زمانی که برای اسپرینت در تیم‌های اسکرام متداول است دو هفته است. زمانبندی رویدادهای اسکرام را به‌طور دقیق، بر اساس کتاب راهنمای اسکرام برای شما در این جدول آماده کرده‌ایم:

رویداد	تکرار	تکرار
برنامه‌ریزی اسپرینت	نهایتا 8 ساعت	در آغاز هر اسپرینت
اسپرینت روزانه	15 دقیقه	هر روز
بازبینی اسپرینت	نهایتا 4 ساعت	در پایان هر اسپرینت
مرور اسپرینت	نهایتا 3 ساعت	در پایان هر اسپرینت

کلام آخر: اسکرام چیست؟

اسکرام (Scrum) چیزی نیست که جایگزین تکنیک‌ها، فرایندها، متدها و یا اتوماسیون اداری شما شود،‌ بلکه چارچوبی است که به شما در پیدا کردن مشکلات و حل کردن آن‌ها کمک می‌کند. تیم اسکرام که متشکل از توسعه‌دهندگان، مالک محصول و اسکرام مستر است این کار را با تکیه بر اصول اسکرام و از طریق رویدادهای مختلف انجام می‌دهد. این رویدادها از برنامه‌ریزی اسپرینت، اسکرام روزانه، بازبینی اسپرینت و مرور اسپرینت تشکیل شده‌اند که در هر اسپرینت دوباره تکرار می‌شوند. با مطالعه کامل راهنمای اسکرام که در این مقاله ارائه دادیم، شاید آنچه که برای مدیریت وظایف و امور در سازمان خود نیاز دارید را پیدا کنید.

اسکرام چیست؟ هرآنچه درباره اصول اسکرام باید بدانید