توسعه نرم افزار چیست؟ (تعریف، انواع، چرایی و چگونگی)

تار و پود زندگی شخصی ما و حضورمان در اجتماع به شکلی باورنکردنی به نرم افزارها گره خورده است. از برنامه‌هایی که روزانه چندین و چند بار از آن‌ها در موبایل خود استفاده می‌کنیم، تا سامانه‌های بانکی و دولتی و سیستم‌های کسب‌وکارهایمان، همگی اپلیکیشن‌هایی هستند که به لطف توسعه نرم افزار ساخته شده‌اند. اما توسعه نرم افزار دقیقا چیست و چگونه با فضای کسب‌وکار امروز پیوند خورده است؟

در این مقاله می‌خواهیم توسعه نرم افزار را تعریف کنیم و به بررسی مفاهیم مرتبط با آن، که یکی از مهم‌ترین آن‌ها توسعه کم کد است بپردازیم؛ یکی از جذاب‌ترین تحولات حوزه تکنولوژی که امکان ساخت نرم افزار بدون نیاز به فراگیری دانش برنامه‌نویسی را در اختیار ما می‌گذارد. با ما همراه باشید تا سفر کوتاهی به دنیای وسیع و روبه‌رشد توسعه نرم افزار داشته باشیم.

توسعه نرم افزار به زبان ساده

امروزه به قدری با نرم ‌افزارهای گوناگون درگیر هستیم که همه می‌دانند منظور از نرم افزار دقیقا چیست. نرم افزار مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها یا برنامه‌هایی است که انسان می‌نویسد تا به کامپیوتر بگوید دقیقا چه کاری را برای او انجام دهد. حالا اگر بخواهیم توسعه نرم افزار را به زبان ساده تعریف کنیم باید بگوییم:

هدف از توسعه نرم ‌افزار، ایجاد محصولی است که به روشی کارآمد، ایمن و همچنین قابل انعطاف، نیازهای کاربران را برطرف کند و یا کسب‌وکار را به اهدافی که دارند برساند. توسعه‌دهندگان نرم ‌افزار از طریق مجموعه‌ای از مراحل به نام چرخه حیات توسعه نرم ‌افزار یا همان SDLC (Software Development Lifecycle) نرم ‌افزارها را طراحی کرده و توسعه می‌دهند.

بر هیچکس پوشیده نیست که بخش عمده‌ای از زندگی مدرن، چه در کسب‌وکار و چه در سایر زمینه‌ها، به راه‌حل‌های نرم افزاری وابسته است؛ از تلفن‌ها و کامپیوترهایی که برای کارهای شخصی یا انجام وظایف کاری استفاده می‌کنیم گرفته، تا سیستم‌های نرم افزاری که در شرکت‌های خدماتی و کسب‌وکارها به کار گرفته می‌شوند. نرم افزارها همه جا هستند و تا زمانی که چنین نقش پررنگی در زندگی ما دارند، توسعه نرم افزار هم وجود دارد.

انواع توسعه نرم افزار

برای اینکه بتوانید از توسعه نرم افزار به عنوان ابزاری برای پیشی گرفتن از رقبای خود استفاده کنید، باید به تکنیک‌ها و فناوری‌هایی که سرعت استقرار، کیفیت و اثربخشی توسعه نرم افزار را تعیین می‌کنند آشنا باشید. توسعه نرم افزار به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود که هر کدام از آن‌ها کاربرد خاص خود را دارند. بد نیست پیش از بررسی روش‌های توسعه نرم افزار، نگاهی به تعریف جالبی که بیل گیتز از نرم افزار انجام می‌دهد داشته باشیم:

1. توسعه ابری (Cloud-Native Development)

   توسعه ابری، روشی برای ساخت و استقرار برنامه‌ها در محیط‌های ابری است. یک برنامه ابری از اجزای مستقلی به نام میکروسرویس‌ها تشکیل می‌شود که قابلیت استفاده مجدد دارند. این میکروسرویس‌ها مانند بلوک‌های یک ساختمان عمل می‌کنند که برای ساخت نرم افزارهای بزرگتر و پیچیده‌تر به کار گرفته می‌شوند.

2. توسعه کم کد (Low-Code Development)

   توسعه کم کد یکی از جذاب‌ترین رویکردهای توسعه نرم افزار است که برنامه‌های مورد نظر شما را در سریع‌ترین زمان و با کمترین کدنویسی ممکن برای‌تان فراهم می‌کند. پلتفرم‌های توسعه کم کد با ارائه ویژگی‌های بصری به کاربران این امکان را می‌دهند که با حداقل تجربه و دانش فنی بتوانند در توسعه نرم افزار مشارکت داشته باشند. اما این‌گونه نیست که فقط افراد مبتدی به سراغ راه‌حل‌های توسعه کم کد بروند. توسعه‌دهندگان باتجربه نیز از روش‌های توسعه کم کد استفاده می‌کنند چرا که می‌توانند از APIهای داخلی و همچنین اجزای از پیش ساخته شده استفاده کنند و به کار خود سرعت ببخشند.

3. توسعه فرانت اند (Front-End Development)

   توسعه فرانت اند به بخشی از نرم افزار مربوط می‌شود که قرار است کاربر مستقیماً با آن تعامل داشته باشد. این بخش شامل طراحی و چیدمان عناصر اصلی است که در دسترس کاربر قرار می‌گیرند و نقش مهمی در تجربه کاربری (UX) ایفا می‌کنند. توسعه فرانت اند به قدری مهم است که حتی اگر یک نرم افزار به لحاظ فنی کاملا ایده‌آل باشد هم بدون تجربه کاربری مطلوب می‌تواند با شکست مواجه شود.

4. توسعه بک اند (Back-End Development)

   برعکس توسعه فرانت اند، توسعه بک اند دقیقا به آن بخش‌هایی از نرم افزار مربوط می‌شود که کاربر آن‌ها را نمی‌بیند. تمام زیرساخت‌های لازم برای عملکرد یک نرم افزار، منطق سمت سرور و بخش‌هایی از این قبیل، همگی به توسعه بک اند مربوط می‌شوند. توسعه‌دهندگان بک اند با کدنویسی خود نحوه دسترسی، مدیریت و تغییر داده‌های یک سیستم را تعیین می‌کنند و این کار را به گونه‌ای انجام می‌دهند که با فرانت اند هماهنگ باشد.

5. توسعه فول استک (Full-Stack Development)

   یک توسعه‌دهنده فول استک در هر دو بخش فرانت اند و بک اند نرم افزار مشارکت دارد و به نوعی می‌تواند مسئول فرایند کلی توسعه نرم افزار باشد. می‌توان به توسعه فول استک مثل پلی بین قسمت فنی ماجرا و تجربه کاربری نگاه کرد.

توسعه کم کد چیست؟

ورود راهکارهای توسعه کم کد به حوزه تکنولوژی یک تحول بزرگ بود که امکان طراحی و ساخت نرم افزار را در دسترس تمام افراد گذاشت. تصور کنید ساختن اپلیکیشنی که برای یک بخش از کسب‌وکار خود نیاز دارید، به سادگی کشیدن و رها کردن چند گزینه در صفحه مانیتور باشد، بدون نیاز به نوشتن هزاران خط کد! این رویا دقیقا همان چیزی است که توسعه کم کد آن را برای ما به واقعیت تبدیل کرده است. به این شکل مرزهای توسعه نرم افزار جابه‌جا شده است و حتی افراد غیرفنی هم می‌توانند در ساختن نرم افزارهای مختلف دستی داشته باشند. اگر بخواهیم مقایسه‌ای بین توسعه نرم افزار کم کد و روش‌های سنتی ساخت اپلیکیشن‌ها داشته باشیم، می‌توانیم کلیات ماجرا را در جدول زیر خلاصه کنیم.

معیار	توسعه کم کد	توسعه نرم افزار سنتی
زمان مورد نیاز	چند روز یا چند هفته	چند هفته یا چند ماه
تخصص مورد نیاز	آشنایی اولیه با منطق برنامه‌نویسی	دانش پیشرفته برنامه‌نویسی
هزینه	مقرون به صرفه	پرهزینه
انعطاف‌پذیری	محدود به قابلیت‌های پلتفرم	سفارشی‌سازی نامحدود
دامنه کاربرد	محدود	نامحدود

همانطور که می‌بینید، مزیت توسعه کم کد، هم در سادگی آن است و هم در سرعتی که برای توسعه نرم افزار در اختیار کاربر می‌گذارد. برای اطلاعات بیشتر حتماً مقاله «توسعه کم کد چیست؟» را مطالعه فرمایید.

مزایای توسعه کم کد

• سرعت توسعه بالا: یکی از مزایای اصلی توسعه نرم افزار کم کد این است که طراحی و تولید نرم افزارها و ابزارهایی که در سازمان نیاز دارید، از این طریق خیلی سریع‌تر از روش‌های سنتی انجام می‌شود.

• صرفه‌جویی در هزینه‌ها: زمانی که از توسعه کم کد استفاده می‌کنید، دیگر نیازی به صرف هزینه‌های هنگفت برای برنامه‌های آماده و گران‌قیمت که به لایسنس نیاز دارند و یا سفارش به یک تیم برنامه‌نویسی نیست.

• انعطاف‌پذیری: پلتفرم‌های توسعه کم کد حرفه‌ای مانند سیستم ساز به‌گونه‌ای انعطاف‌پذیر هستند که امکان اعمال تغییرات و به‌روزرسانی‌های سریع نرم افزارها را در اختیار شما می‌گذارند.

• توسعه‌پذیری: نرم افزارهایی که از طریق روش کم کد ساخته می‌شوند، قابلیت افزودن ویژگی‌های جدید و بهبود سیستم به‌صورت پیوسته را هم دارند.

توسعه کم کد مناسب چه کسانی است؟

در حالی که توسعه کم‌ کد ممکن است در نگاه اول راهکاری ساده و سریع به نظر برسد، اما در واقع بیشترین ارزش خود را در سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ نشان می‌دهد؛ جایی که نیاز به سرعت، انعطاف‌پذیری و هم‌راستایی بین تیم‌های مختلف، نقش کلیدی دارد.

• شرکت‌های بزرگ: در سازمان‌های بزرگ، ایجاد نرم ‌افزارهای سفارشی می‌تواند فرآیندی زمان‌بر و پرهزینه باشد. توسعه کم‌ کد این امکان را می‌دهد که تیم‌ها (حتی تیم‌های غیرفنی) بدون درگیر شدن در کدنویسی پیچیده، نمونه اولیه‌ای از نرم ‌افزار مورد نیاز خود طراحی کرده و سریعاً به تیم IT منتقل کنند. همچنین در مواقع بحرانی که زمان فاکتور اصلی است، استفاده از پلتفرم‌های کم‌ کد راهی ایده‌آل برای ساخت راه‌حل‌های موقت، MVPها یا حتی نرم ‌افزارهای عملیاتی است.

• کسب‌وکارهای متوسط: شرکت‌های در حال رشد نیز می‌توانند از توسعه کم‌ کد برای ساده‌سازی فرآیندهای داخلی، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه توسعه نرم ‌افزار استفاده کنند، بدون نیاز به استخدام تیم‌های توسعه بزرگ.

• استارتاپ‌ها: اگرچه توسعه کم‌ کد می‌تواند برای استارتاپ‌ها مفید باشد، اما در عمل، زمانی بیشترین کارایی را دارد که تیم‌های بزرگ‌تر و پیچیدگی فرآیندها در میان باشد. با این حال، استارتاپ‌هایی که در مراحل رشد هستند و قصد دارند به‌سرعت نمونه اولیه‌ای از محصول خود بسازند، می‌توانند از این پلتفرم‌ها بهره ببرند.

در مجموع، توسعه کم‌ کد برای سازمان‌هایی که به دنبال سرعت در اجرا، کاهش وابستگی به تیم‌های فنی و افزایش تعامل بین واحدهای مختلف هستند، یک انتخاب هوشمندانه و استراتژیک است.

تفاوت توسعه کم کد و توسعه بدون کد

بله، توسعه بدون کد هم واقعاً وجود دارد، که حتی یک پله از توسعه کم کد ساده‌تر است. اصلی‌ترین تفاوت میان توسعه بدون کد و توسعه کم کد در این است که از توسعه بدون کد برای طراحی و ساخت نرم افزارهای بسیار ساده استفاده می‌شود، درحالی که پلتفرم‌های توسعه کم کد مثل سیستم ساز می‌توانند از پس طراحی سیستم‌های پیچیده‌تر نیز بربیایند.

توسعه بدون کد از توسعه کم کد هم کم‌هزینه‌تر است، اما اگر از روش بدون کد برای سازمان خود استفاده کنید و در آینده به وسعت مجموعه شما افزوده شود، تمام زحماتی که برای نرم افزارها کشیده‌اید احتمالاً به باد می‌رود. زیرا توسعه این نرم افزارها فراتر از محدودیت‌هایی که دارند، حتی توسط تیم‌های برنامه‌نویسی نیز به سادگی ممکن نیست. اما از آن طرف راهکار کم کد می‌تواند به توسعه‌دهندگان کمک کند تا سریع‌تر کدنویسی را انجام دهند. پس به طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که توسعه کم کد بهترین گزینه برای کسب‌وکارهایی است که می‌خواهند نرم افزارهای سازمانی را مطابق با نیازهای خود و بر اساس شخصی‌سازی‌های مد نظرشان طراحی و تولید کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تفاوت این دو نوع پلتفرم، مقاله «توسعه بدون کد چیست و چه تفاوتی با توسعه کم کد دارد؟» را مطالعه فرمایید.

خلاصه مطلب

این‌ که صرفاً چند گزینه را روی صفحه بکشید، کنار هم بچینید و از آن یک نرم افزار بسازید دیگر فقط یک رویا نیست؛ بلکه تحولی است که توسعه کم کد برای ما به ارمغان آورده است. چه یک استارتاپ نوپا باشید و چه یک شرکت بزرگ، نیاز به راه‌حل‌های سریع برای نیازهای نرم افزاری خود دارید. توسعه کم کد با راهکاری که ارائه می‌دهد، پنجره‌ای به سوی آینده به روی شما باز کرده است. اما به یاد داشته باشید که این تحول جایگزین توسعه نرم افزار به شکلی سنتی نیست، بلکه مکملی قدرتمند برای آن است. امروز بهترین زمان است برای این‌که دست به کار شوید و ببینید چگونه می‌توانید با تکیه بر توسعه کم کد، ایده‌های خود را با سرعتی باورنکردنی به نرم افزارهای قابل استفاده تبدیل کنید.